Op 20 januari 2006 adviseerde de TCB aan de staatssecretarissen van VROM en V&W en de minister van LNV over een aantal prioritaire projecten van het uitvoeringsprogramma bodembeleid. Het betreft de projecten Grond en Bagger, Normstelling en Bodemkwaliteitsbeoordeling, Sanering en Bouwstoffenbesluit. Deze projecten zullen leiden tot een herziening van de regelgeving voor grond en bagger, voor bouwstoffen en voor bodemsanering, via het Besluit bodemkwaliteit en een nieuwe saneringscirculaire.

De TCB heeft getoetst of de beleidsvoorstellen voldoen aan de vooraf gestelde doelen, te weten vereenvoudigen en afstemmen van de regelgeving, het nuchter omgaan met risico’s (meer uitgaan van een risicobenadering) en het creëren van meer ruimte voor de afzet van grond en bagger. Daarnaast heeft de TCB getoetst of de bodem afdoende beschermd blijft.

Eenvoudigere regels De TCB concludeert dat het voorgenomen beleid tot eenvoudigere regels leidt. De regelgeving en normstelling voor grond en bagger zijn echter niet eenvoudiger geworden. Dit komt onder andere door het creëren van de mogelijkheid om gebiedsgericht beleid te voeren. Ook wordt grond en bagger onder één regime gebracht, maar worden twee verschillende klassenindelingen en twee verschillende regimes voor grond en bagger gehanteerd in de klassen 1 en 2. Nieuwe elementen voor normstelling worden geïntroduceerd, de TCB vindt het echter beter om terughoudend te zijn met het introduceren van nieuwe risicogrenzen en blootstellingscenario’s. Nieuwe interventiewaarden worden ter wille van de consistentie van de onderbouwing ingevoerd, maar daar worden uitzonderingen op gemaakt als deze te sterke beperkingen opleggen aan het grondverzet. De TCB mist hierbij een afweging met de brede maatschappelijke gevolgen van de introductie van nieuwe interventiewaarden. In een eerder advies (advies wetenschappelijke evaluatie interventiewaarden A31(2002)) heeft de TCB haar zorgen hierover uitgesproken.

Nuchter omgaan met risico’s Bij het nuchter omgaan met risico’s wordt naar de mening van de TCB het belang van de bescherming van de bodem enigszins uit het oog verloren. Een toename van een risico of een overschrijding van een risicogrens kan (tijdelijk) toelaatbaar worden geacht als daarmee een maatschappelijk urgent probleem wordt opgelost. Het is dan wel nodig dat het duidelijk is wanneer, waar en in welke mate de risicogrenzen worden overschreden en dat de overschrijding wordt hersteld als de urgentie van het probleem afneemt. De TCB constateert dat door de voorgestelde invulling van stand still in het generieke kader toename van diffuse bodemverontreiniging plaatselijk en mogelijk op redelijk grote schaal niet is uit te sluiten, terwijl een dergelijke toename niet herstelbaar is. Deze toename wordt begrensd door de klassengrenzen. De TCB vindt dat mede daarom overwogen zou moeten worden een extra bodemkwaliteitsklasse tussen de AW2000 en de interventiewaarden in te voeren.

De TCB heeft vernomen dat het voornemen bestaat de beoordeling van vergelijkbare kwaliteit tussen bodem enerzijds en grond en bagger anderzijds stofonafhankelijk te laten zijn. Zodoende kunnen ter plekke niet alleen de gehalten van de stoffen waarvoor de bodem in de klasse hoog valt binnen de klassengrenzen toenemen, maar kunnen ook de gehalten van andere stoffen (die plaatselijk niet of nauwelijks voorkomen) toenemen, over een veel groter traject. De TCB vindt dit een onacceptabel ruime invulling van het begrip stand still.

De TCB signaleert dat de lat voor spoedeisende sanering van ernstige bodemverontreiniging hoog komt te liggen. Niet-spoedeisende saneringen kunnen uitgesteld worden tot een gunstig moment. De TCB vindt dat er een strakkere aansturing moet zijn via deze gunstige momenten.

Ook vindt de TCB dat bij nuchter omgaan met risico’s niet alleen moet worden uitgegaan van de consequenties voor de uitvoeringspraktijk (mogelijkheden voor toepassen vuile grond en bagger, gebruik van bouwstoffen en het aantal gevallen van (spoedeisende) ernstige bodemverontreiniging) maar ook moet worden gekeken naar de milieuhygiënische gevolgen voor de bodem. In de adviesaanvraag en onderliggende stukken wordt deze afweging tussen praktische en milieuhygiënische gevolgen niet voldoende zichtbaar gemaakt.

Meer ruimte voor de toepassing van grond en bagger Er komt duidelijk meer ruimte voor het toepassen van grond en bagger, maar het is niet te overzien hoe deze ruimte zich verhoudt tot het maatschappelijke probleem dat hiermee moet worden opgelost. Komt er nu voldoende ruimte of wordt er (onnodig) teveel ruimte geboden aan activiteiten die druk zetten op de bodembescherming?

Bodembescherming De TCB spreekt haar zorgen uit over de mogelijke gevolgen van het voorgenomen beleid. De problematiek van het achterstallige onderhoud aan waterwegen wordt naar verwachting opgelost, de toepassing van vervuilde grond en bagger wordt ruimer (ten koste van reiniging), stagnatie ten gevolge van ernstige verontreiniging neemt af, maar de druk op de bodemkwaliteit neemt toe. De mate waarin dit gebeurt, is onduidelijk. Dit komt onder andere omdat tegelijkertijd zowel de omgangsregels als de normen worden aangepast. Ook is niet bekend hoeveel gemeenten gebruik gaan maken van de mogelijkheid om gebiedsgericht beleid te ontwikkelen. Met het huidige compromisvoorstel voor bouwstoffen is nog niet de juiste balans gevonden tussen bodembescherming en het bevorderen van hergebruik, omdat voor sommige stoffen de berekeningen laten zien dat interventiewaarden in het grondwater dicht worden genaderd, en voor koper en zink zelfs worden overschreden.

Tenslotte De TCB mist een vergelijking met relevante regelgeving in omringende landen en een analyse van de gevolgen van de implementatie van de Kaderrichtlijn water en de Grondwaterrichtlijn. Het ontbreekt aan scenarioberekeningen van de ontwikkelingen van de bodemkwaliteit er van uitgaande dat het nieuwe beleid een succes wordt, en er worden ook geen (extra) maatregelen voor monitoring voorgesteld. Mede daarom pleit de TCB voor monitoring van de bodemkwaliteit in gebieden waar veel aanbod van grond en/of bagger is, en in gemeenten die invulling geven aan het gebiedsgerichte kader.

Het advies van de TCB wordt betrokken bij de verdere uitwerking van het Besluit bodemkwaliteit en de saneringscirculaire. De TCB verwacht in de loop van 2006 meer specifiek over een aantal onderdelen van het voorgenomen beleid te adviseren.